سكولاریسم و‌ آسیب‌شناسی فرهنگی، اجتماعی نسل‌ها

دسته: علوم اجتماعی
بازدید: 63 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 27 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 39

مقدمه آنچه كه امروز بعنوان صفت ممیزة غرب از مشرق زمین قلمداد می‌گردد یعنی تفكر سكولاریسم، در ابتدای امر مكتبی الحادی نبوده اما بعدها در اثر همكاری این مكتب با جنبش‌های ضد دینی اواخر قرن نوزدهم از طریق آثار چارلز برادلو سكولاریسم عموماً بصورت تز جداسازی دین از دولت نمایان گردیده و با مفهوم فرانسوی لیزاسیون1 به معنای سیاست خارج ساختن امور از كنتر

قیمت فایل فقط 2,900 تومان

سكولاریسم و‌ آسیب‌شناسی فرهنگی، اجتماعی نسل‌ها

مقدمه:

آنچه كه امروز بعنوان صفت ممیزة غرب از مشرق زمین قلمداد می‌گردد یعنی تفكر سكولاریسم، در ابتدای امر مكتبی الحادی نبوده اما بعدها در اثر همكاری این مكتب با جنبش‌های ضد دینی اواخر قرن نوزدهم از طریق آثار چارلز برادلو سكولاریسم عموماً بصورت تز جداسازی دین از دولت نمایان گردیده و با مفهوم فرانسوی لیزاسیون[1] به معنای سیاست خارج ساختن امور از كنترل دولت كه از عصر روشنفكری و انقلاب فرانسه نشأت گرفته نزدیكی و تقرب زیادی دارد.

در نگاه سكولاریسم خرد و تجربة انسانی جایگزینی است برای دین.

آنچنان كه سن سیمون و اگوست كنت نیز در اواخر قرن نوزدهم در آثارشان به این مقوله توجه كرده اند.

الف: ادبیات سكولاریسم

1- بررسی مفهوم دنیاگرایی secularism

2- تعریف سكولاریسم

3- معانی شش‌گانه سكولاریسم

4- تفاوت سكولاریسم و سكولاریزاسیون

5- تفاوت سكولاریسم و لائیسم

1- بررسی مفهومی دنیاگرایی (Secularism)

مقطعی از قرن یا میان دور (Generation) مفاهیم تحت الفظی هستند كه برای واژه secular از ریشه لاتین seculum برگزیده شده است. در فرهنگ تفكر اجتماعی بیان شده كه:

سكولاریسم secularism مكتبی است كه می كوشد تا مجموع اصولی برای رفتار انسانی مبتنی بر تجربه و معرفت عقلانی، در برابر رفتار مبتنی بر ماوراء الطبیعه و الاهیات ایجاد كند.

همچنین در فرهنگ علوم سیاسی، سكولاریسم را به معنای جدایی سیاست از دین، جدایی انگاری دین و دولت، اعتقاد به انتقال مرجعیت از نهادهای دینی به اشخاص و یا سازمانهای غیردینی آورده اند.

بنیان‌گذار بزرگ مكتب سكولاریسم هولیواك[2] بود كه در خانواده‌ای مذهبی از قشر صنعتگر بدنیا آمد و بعدها از حملة اعضای هیأت تبلیغی اجتماعی اوئنی شد و خود از پایه‌گذاران سكولاریسم گردید.

در زبان عربی نیز دو واژه العلمانیه و العلمانیه را برای  تبیین سكولاریسم قرار داده‌اند. اما همانگونه كه از تعداد واژگان پیداست اختلاف قرائت بحث‌های بسیاری را بین متفكران عرب پدید آورده است.

طرفداران ترجمان العلمانیه، به بعد علم‌گرایی سكولاریسم توجه و آن را مشتق از علم می‌دانند و سكولاریسم را علم‌گرایی تعبیر كرده‌اند و با این تعبیر علمانی را شامل كسی می دانند كه به امكان معرفت اخلاقی یا دینی معتقد نبوده و گرایش به الگو قرار دادن علوم طبیعی و تجربی برای انواع شناخت دارند.

طرفداران ترجمان العُلمُانیه، به بعد عالم و دنیاگرایی سكولاریسم توجه و علمانیه را مصداق نقش انسان در عالم دانسته و بر استقلال عقل در تمام عرصه‌هایی كه نماد یابد صححه می‌گذارند.

البته جان كین در خصوص این اختلاف قرائت بر این باور است كه فقدان اصطلاحی در زبان عربی برای وصف سكولاریسم، سكولاریته و سكولار باعث اختلاف شده است.

2- تعریف سكولاریسم

از سكولاریسم دو دسته تعریف ارائه شده است:

تعاریف مبتنی بر نتایج و هدفهای سكولاریسم

تعریف سكولاریسم

تعاریف مبتنی بر مبانی فكری و فلسفی سكولاریسم

مثلا ماكس وبر آلمانی معتقد است:

آنجا كه جامعة دینی از جامعه سیاسی جدا گردیده بصورتی كه دولت حق هیچ گونه اعمال قدرتی در امور كلیسا را نداشته و بلعكس كلیسا نیز حق هیچ گونه دخالتی در امور سیاسی را نداشته باشد مفهوم سكولاریسم تبلور می‌یابد.

این تعریف بر مبنای نتایج كاركردی سكولاریسم و هدفهای آن تبیین شده است در صورتیكه حلیم بركات در كتاب “المجتمع العربی المعاصر” بیان می‌كند كه:

سكولاریسم نظامی عقلانی است كه روابط بین افراد ، گروهها و موسسات را با نهاد دولت بر اساس مبادی و  احكام عمومی كه متضمن تساوی افراد جامعه در قبال آن است تضمین می كند همچنین وی نه ویژگی را برای سكولاریسم با این تعریف قائل است كه عبارتند از:

1- جدایی دین از دولت

2- طرد قوم گرایی و طایفه گری سیاسی

3- برقراری مساوات بین افراد ملت، علی‌رغم اختلاف دینی كه محاكم مدنی عمومی آن را تضمین می كند.

4- تساوی بین زن و مرد در قانون و احوال شخصی

5- منشاء قانونگذاری، جامعه است كه بر اساس نیازها و مشكلات قانون وضع می‌كند.

6- حاكمیت و مشروعیت حكومت از ملت است.

7- منزلت داشتن فرهنگ علمی و عقلانی

8- به رسمیت شناختن حقوق مذاهب و قومیت‌های دینی گوناگون

9- آزادی دین از سیطرة دولت و دولت از سیطره دین

ب: زمینه‌های پیدایش سكولاریسم

1- زمینه‌های فكری:

A – نهضت علمی

B – علم و فن‌آوری

2- وقایع اجتماعی

3- زمینه‌های فرهنگی:

A  - كلیسا و عملكرد آن

B – نهضت اصلاح دینی

(Reformation)

معانی شش گانه  سكولاریزاسیون

آقای شاینر در مقاله‌ای به نام The sociology of Religion به شش معنی از سكولاریزاسیون اشاره می‌نماید كه عبارتند از:

1- افول دین:

در این تعریف جامعة بی‌دین جامعه‌ای است كه نمادهای مورد قبول گذشته و نهادها و عقاید پیشین، اعتبار و نفوذ خود را از دست داده و در نقطة اوج دنیایی شدن قرار گرفته‌اند.

2- سازگاری با این جهان:

در این معنی گروه مذهبی یا جامعه‌ای كه بطور دینی شكل یافته توجهش را از ماوراء برگردانده و بیشتر به این جهان متمایل است.

نقطة اوج سكولاریزاسیون در این معنی عبارتست از جامعه‌ای كه بوسیله وظایف عملی این جهانی پرشده و گروه دینی آن، از دیگر گروه‌های اجتماعی متمایز نباشد.

3- عدم دل مشغولی به دین:

در این شكل جامعه خود را از درك مذهبی كه قبلاً هویت آن را شكل داده مجزا كرده تا خود را به صورت واقعیت مستقل رسمیت بخشد و در نتیجه مذهب را به زندگی خصوصی محدود كرد.

در نقطة اوج چنین جامعة سكولاریستی در جامعه فقط ادیانی در محدودة گروه‌های دینی حضور داشته و ادیان حاضر نیز با خصلت كاملاً درونی كه تقریباً خنثی بوده و بر نهادهای اجتماعی بی‌تأثیر است و كنش‌های جمعی نیز تأثیر‌پذیری از آن ندارد.

هانا آرنت در كتاب “بین گذشته و آینده”، دنیایی شدن را به جدایی دین و سیاست تعریف كرده است.

4- جابجایی عقاید و نهاد دینی:

معرفت، الگوهای رفتاری و ترتیب های نهادین كه جنبه‌های از نیروهای الوهی هستند و به ضرورت در محدودة وابسته به دین، در معنای چهارم رفته رفته به جنبه‌هایی از عقاید و تجاربی تبدیل می شوند كه از مفهوم مقدس خود تغییر یافته، به مفهومی صرفاً انسانی تبدیل می‌شوند.

نقطه اوج این نوع از فرآیند سكولاریزاسیون، زمانی است كه دین به طور كامل شخصی می‌گردد و جامعه‌ای وجود داشته باشد كه همة كاركردهای پیشین نهادهای دینی را زدوده و جایگزین گردد.

5- تقدس زدایی از جهان:

زمانی كه انسان و طبیعت، موضوع تبیین علی و عقلانی و دخل و تصرف قرار می‌گیرند جهان به تدریج از ویژگی‌  قدسی خود تهی می‌ شود غایت این معنی عبارتست از جامعة جهانی كاملاً عقلانی شده كه در آن پدیده‌های فوق طبیعی یا حتی رمز و رازها نقشی ندارند.

اریك كالر می‌نویسد كه سكولاریزاسیون آن است كه انسان از دین مستقل شده و با عقل زیسته (تجربه) و طبیعت عینی و فیزیكی مواجه است.

6- حركت از جامعة مقدس به جامعة دنیایی:

مفهوم كلی تغییر اجتماعی، این است كه از میان دوره‌های متوالی بر متغیرهای متعدد تأكید می‌كند.

به اعتقاد هاواردبكر در این شكل از  سكولاریزم كه جامعه مقاومتی در برابر این تغییر نمی كند و بعبارت دیگر جامعه هر گونه پایبندی‌اش به ارزش‌ها و عملكردهای سنتی را رها كرده و دگرگونی را می‌پذیرد و همه تصمیم‌هایش را بر اساس عقل فایده گرا اتخاذ می كند.

البته برنارد میلاند نیز معتقد است در این شكل از  سكولاریسم جامعه از سمت هنجارها و حساسیت هایی كه بطور سنتی پذیرفته به سوی علایق و عادت‌های مادی خودش حركت می‌كند.

البته تعریف میلاند فقط شامل ارزش‌ها و هنجارهای دینی نمی‌شود بلكه كلیه هنجارها و ارزش‌های اجتماعی را در بر می‌گیرد.

تفاوت سكولاریسم با  سكولاریزاسیون:

سكولاریزاسیون را فرآیندی از كاهش و افت فعالیتهای دینی، باورها و روش‌های اندیشه دینی و نهادهای دینی كه بطور عمده همراه با تحول اجتماعی بطور ناخودآگاه یا آگاهانه صورت می‌پذیرد دانسته اند در صورتیكه سكولاریسم یا اصالت دنیاگرایی، ایدئولوژی بوده و اعتقاد به امور و مفاهیم ماوراء الطبیعه و حتی كاركردهای آن را در همه اشكال طرد و تخطئه می‌نماید و از اصول غیردینی و ضد دینی به صورت مبنای اخلاق شخص و سازمان‌ اجتماعی حمایت می‌كنند.

سكولاریزاسیون ایدئولوژی نیست بلكه روندی اجتماعی است كه شدت و ضعف آن بسته به عوامی است.

تفاوت سكولاریسم و لائیسم:

اگر چه واژه لائیك و سكولار تقریباً مترادف بوده و مفاهیمی نسبی‌اند كه شامل طیف وسیعی از الحاد تا پذیرش دین بعنوان یك نهاد را در بر می‌گیرند ولی لائیسم در اصل به معنای آیینی است كه می‌خواهد بنیادهای اجتماعی و تأسیسات اجتماعی را از تسلط مذهب خارج كند.

بعبارت دیگر سكولاریسم به جدایی دین از سیاست قائل بوده و دین را در حد یك نهاد اجتماعی می‌پذیرد.

اما لائیسم كلاً منكر آن است.

ب: زمینه‌های پیدایش سكولاریزم

1- زمینه‌های فكری

A – نهضت علمی

B – علم و فن‌آوری

2- وقایع اجتماعی

3- زمینه‌های فرهنگی

A – كلیسا و عملكرد آن

B – نهضت اصلاح دینی

1- زمینه‌های فكری

A – نهضت علمی

نهضت علمی كه دورة رنسانس را یادآور می‌كند و به معنی انقلاب علمی و از اواخر قرن پانزدهم با تحول در احوال اهل علم، سبب سرعت اختراعات و اكتشافات كردید خود از عواقب استیلای فلسفه اسكولاستیكی كلیسا بر جوامع غرب بوده است. در حقیقت “جزمیت” در قرون وسطی باب هر گونه علم و تلاش علمی را بست.

مهم‌ترین ویژگی‌های فلسفة اسكولاستیك در قرون وسطی عبارتند از:

1- تقدم ایمان بر عقل

2- عدم استقلال فكر و آزادی رأی

3- اشتغال به مباحث لفظی

فلسفة اسكولاستیك فلسفة‌ رایج در قرون وسطی بود و در مدارس و دیرهای كلیسا تدریس می‌گردید و سرپیچی از آن عواقب سنگینی را داشت.

در این نهضت علمی كه همزمان با استیلای عثمانیان بر یونان و قسطنطنیه و مهاجرت یونانی‌ها به اروپا و ایتالیا شده و با این مهاجرت كتابهای قدیمی قابل دستیابی مستقیم برای اروپائیان شد افزون بر این همزمان با نهضت علمی وقایع دیگری نظیر اختراع فن چاپ و انتشار كتاب ها و دستیابی به منابع فلسفة شرق از طریق آسیا و هندوستان و نیز جدایی گروهی با عنوان پروتستان از جمله عواملی بودند كه سبب سرعت گرفتن نهضت علمی شدند و دورة‌ جدیدی را پدید آورند.

البته برای نهضت علمی بنیانگذار واحدی ارائه نشده است برخی راجر بیكن ولئوناردو داوینچی از دانشمندان قرن 13 میلادی را پیشگام نهضت علمی می‌دانند و برخی كپرنیك لهستانی در قرن 16 میلادی و بنیانگذاری هیئت جدید و كپلر آلمانی و
گالیله ایتالیایی و گاردان و ویت و آندرئاس و سالیوس را بنیانگذاران نهضت علمی می‌دانند.

پس از شروع نهضت علمی در قرن 16 میلادی و دستگاه پاپ از هر طرف مورد حمله واقع شد و علیرغم مقاومت كلیسا و رفتارهای خشن كه سبب بدبینی بیشتر جامعة اروپا نسبت به كلیسا و مذهب گردید فلسفه اسكولاستیك با خلائی فكری و فلسفی جای خود را در افكار عمومی و خواص جامعة اروپا به نگاه اومانیستی در عرصة فرهنگی و نیز نگاه لیبرالیستی در عرصه سیاست داد.

كه هر دوی این نگاهها یعنی اومانیسم و لیبرالیسم ستون‌های اصلی سكولاریسم بوده و هستند.

B : علم و فن‌آوری

علم و فن‌آوری ضمن آنكه راه‌ تجربه و مشاهدات حسی را ملاك ارزشیابی تحقیقات علمی قرار دادند سبب به حاشیه رفتن دین یا بعبارتی دور كردن دین از امور اجتماعی گردید.

اگر چه ذاتاً بین علم و دین تعارضی نیست مانند آنچه كه ملكم همیلتون در كتاب “جامعه‌شناسی دین” می‌گوید، اما بهر تقدیر در این كه علم عاملی است كه توانسته بستر تفكر غیر ماورایی را فراهم كند جای تردید نیست هر چند بطور ذاتی چنین اقتضایی را نداشته باشد. از جمله عواملی را كه ویلسون و برخی از اندیشه وران دیگر بر تأثیر آن در تفكر سكولاریستی جدایی دین از دنیا تأكید داشته، فن‌آوری بوده است.

---

جهت دریافت فایل سكولاریسم و‌ آسیب‌شناسی فرهنگی، اجتماعی نسل‌ها لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 2,900 تومان

برچسب ها : سكولاریسم و‌ آسیب‌شناسی فرهنگی، اجتماعی نسل‌ها , دانلود سكولاریسم و‌ آسیب‌شناسی فرهنگی، اجتماعی نسل‌ها , علوم اجتماعی , آسیب‌شناسی فرهنگی، اجتماعی نسل‌ها , لائیسم , تفكر سكولاریستی , مبانی فكری و فلسفی , ادبیات سكولاریسم , آسیب‌شناسی فرهنگی , سكولاریسم , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , پایان نامه , دانلود پروژه